Verslag
Help, ik heb geen grip op de politiek! Dat gevoel zal bij veel mensen bekend zijn. Maar hoe komt dat? En is er iets aan te doen? Die vragen vormden het vertrekpunt van de lezing van Chris Aalberts, docent politieke communicatie aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam. Hij kreeg steun van schrijver/columnist Peter Middendorp, die via een aantal columns zijn persoonlijke observaties op politiek Den Haag gaf.
Volgen Aalberts voldoet de politiek voor veel burgers niet aan hun verwachtingen. ,,Mensen zijn boos over allerlei zaken. Vaak zaken waarop ze voor hun gevoel geen invloed hebben'', constateerde hij.
Volgens hem is de politiek ook steeds ingewikkelder geworden en daardoor moeilijker te volgen. Zo zijn er gaandeweg steeds meer zelfstandige bestuursorganen bijgekomen, zoals hogescholen, spoorbeheerder Prorail, woningcorporaties. ,,Mensen denken dan dat we daar invloed op hebben omdat er belastinggeld heen gaat. Maar die invloed hebben we niet.'' Dat maakt het volgens hem onduidelijk waar de bevolking nu wel of niet over gaat.
Een ander probleem is dat de gemiddelde burger geen idee heeft wie de beslissers in de politiek eigenlijk zijn. Aalberts illustreerde dat fijntjes door de zaal foto's van drie minder bekende politici te laten zien. Niemand die hen kende. Dat versterkt het gevoel dat 'anonieme' mensen besluiten over 'ons' nemen.
Toch klopt het populaire beeld van de niet-luisterende politicus volgens Aalberts niet. ,,Politici luisteren juist heel goed. Ze worden voortdurend bestookt met e-mails, petities, lobby's en werkbezoeken.'' Politici hebben ook een belang om goed te luisteren; ze willen immers herkozen worden. Ook de opkomst van populistische partijen als de PVV dwingen andere partijen beter te luisteren naar de samenleving. ,,Het probleem is dat politici geen rem kennen. Ze vinden overal iets van, ook over onderwerpen waar ze eigenlijk niet over gaan.''
Een ander probleem is volgens Aalberts de huidige stand van zaken in medialand. Doordat mensen dankzij het internet gewend zijn aan gratis nieuws, willen ze vaak niet betalen voor journalistiek, waardoor kranten steeds verder moeten bezuinigen. ,,En dat heeft een enorm effect op de informatie die je als burger krijgt'', stelde hij. Bovendien verschraalt de journalistieke controle op de politiek in snel tempo. ''Alleen in Den Haag zijn nog veel journalisten. Maar op Europees en op lokaal niveau is dat heel anders. Er zijn al veel gemeenten waar helemaal geen journalist meer bij de gemeenteraad zit.''
Maar hoe kun je daar als burger iets aan doen? Aalberts schudde een paar tips uit de mouw. Zo is het zinvol om politici gewoon aan te spreken op hun keuzes. ,,Kies een raadslid van de partij waarop u hebt gestemd en stel kritische vragen. Het is niet de bedoeling om hem of haar onder vragen te bedelven, maar zo weet het raadslid wel dat hij niet anoniem kan beslissen.''
Protesteren kan ook een middel zijn. Aalberts verwees naar de bezetting door veranderingsgezinde studenten van het Maagdenhuis in Amsterdam. ,,Het is nog onzeker hoe het afloopt, maar ze hebben nu al iets bereikt. Dus kies een onderwerp dat u aan het hart gaat en organiseer tegenmacht.''
Een meer relativerende suggestie van Aalberts: Stel uw verwachtingen bij. ,,De politiek kan niet alles oplossen.''
En tot slot nog een tip: Geloof politici niet. ,,Politici doen aan public relations. Denk aan een wasmiddelreclame. Daarin wordt ook nooit gezegd dat de ergste vlekken er echt niet mee worden verwijderd…''
Dat klinkt cynisch, maar Aalberts ziet de invloed van de bevolking op langere termijn wel degelijk effect sorteren. ,,Er zijn de laatste tien jaar echt zaken veranderd. Neem Europa: dat wordt de laatste jaren onder invloed van de bevolking steeds kritischer bejegend.''
Tot slot een vraag uit het publiek: Heeft Aalberts zelf nog vertrouwen in de politiek? ,,Ja, maar niet onder alle condities. De burger moet de macht zelf ook controleren. Als er geen controle is, dan gaat het fout. Macht corrumpeert altijd.''